 |
| KIRAI,SHAMIRISHO,CHAGIZO ,KCSE |
SENTENSI YA KISWAHILI NA AINA ZAKE ( KIRAI , KIIMA(KN),KIARIFA(KT),SHAMIRISHO, VISHAZI, NA CHAGIZO)
HOMABAY 2013
Tambua shamirisho na chagizo katika sentensi ifuatayo (alama 2)
Mama alipika chakula kitamu
Shamirisho - chakula.
Chagizo - kitamu
HOMABAY 2013
Onyesha vishazi tegemezi na vishazi vikuu katika sentensi ifuatayo. (alama 2)
Nilimwona Agwambo nilipofika Mombasa
Nilimwona Agwambo - kishazi huru.
Nilipofika Mombasa - kishazi tegemezi.
MATUNGULU 2013
Ainisha vishazi.
Mjapo kwangu mtanikuta. (alama 2 )
Mjapo kwangu – kishazi tegemezi.
Mtanikuta – Kishazi huru. 2 x 1 = 2
BOMET 2013
Tunga sentensi tatu ili kuonyesha ‘chagizo’ (al. 3)
(a) (i) Wanafunzi hawa watasafiri ng’ambo wiki tatu zijazo.
(ii) Kina mama watanunua mifugo wengi kwelikweli.
(iii) Sote tuliamka asubuhi na mapema. (1 x 3)
BOMET 2013
Onyesha shamirisho kwenye sentensi zifuatazo: (al.2)
(i) Mkulima alivuna mahindi mengi
(ii) Nataka maji moto
(i) Mkulima alivuna mahindi mengi.
(ii) Nataka maji moto.
BOMET 2013
Huku ukitoa mfano mmoja mmoja, eleza maana ya virai vifuatavyo. (al.4)
(i) Kirai – nomino
(ii) (ii) Kirai – vumishi
(a) Kirai ambacho neno kuu ni nomino. Kwa mfano:
(i) Wanafunzi wa shule yetu wana bidii sana.
(ii) Kirai ambacho neon kuu ni kivumishi. Kwa mfano:
Baiskeli ishirini za rangi ya kijani kibichi zitatumiwa kwenye mashindano hayo.(2 x 2)
RABAI 2013
Bainisha shamirisho katika sentensi hii
Nilimnunulia mwanangu kitabu kwa marupurupu niliyopata. (alama 3)
Mwanangu – kitondo
Kitabu- kipozi
Marupurupu- ala Alama 3
MATUNGULU 2013
Fafanua sifa mbili kuu za sentensi ambatano. (alama 2 )
(i) Huundwa kwa muungano wa sentensi mbili sahihi.
(ii) Huundwa kwa matumizi ya viunganishi / alama mbalimbali za kuakifisha.
2 x 1 = 2
MARANDA BUNYORE 2013
Huku ukitoa mifano,taja miundo yoyote mitatuya kiima.
N - Omari anakula/N + U+ N -baba na babu ni wakalu
N+ V -Kuku yule anataga/ W- Yeye ni Omari.
N+H+N — Watoto wa Ziari ni wakorofi.
N + S - Mtoto aiiyekuja jana ni huyu.
MATUNGULU 2013
Bainisha aina za virai.
Walimshangilia kwa shangwe. (alama 2 )
Walimshangilia – Kirai tenzi; Kwa shangwe – Kirai elezi 2 x 1 = 2
KIBWEZI 2013
Onyesha shamirisho kipozi katika sentensi zifuatazo. (alama 2 )
(i) Kijana amenunua baiskeli.
(ii) Ruth ameandika kitabu.
- Baiskeli
- Kitabu
KIBWEZI 2013
Andika sentensi ambatano kutokana na sentensi sahihi zifuatazo. (alama 2 )
- Rehema ni mtoto mchangamfu.
- Rehema huwa nadhifu kila mara.
- Rita ni msichana mchafu.
Rehema ni mtoto mchangamfu na huwa nadhifu kila mara ilhali / lakini Rita ni msichana mchafu.
MAKUENI 2013
Onyesha shamirisho kitondo, kipozi na ala katika sentensi ifuatayo. (alama 3 )
Kamau alimbebea mzazi mzigo kwa gari.
Kipozi - mzigo
Kitondo – mzazi
Ala – kwa gari Kila moja alama 1 alama 3
KIHARU 2013
Fafanua maana ya kirai, kisha utunge sentensi sahihi ambayo haina nomino kuonyesha
kirai nomino.
Kirai – Kundi la maneno ambalo halina muundo wa kiima – kiarifu.
K.m. Sisi/yeye/wao hutembea usiku.
Tanbihi: Sehemu ya KN isiwe na nomino bali iwe na kiwahilishi (2 x 1) = 2
KIHARU 2013
Bainisha shamirisho katika sentensi ifuatayo. (alama 3)
Mwita alimtumia babake barua kwa posta.
(i) Barua - Kipozi
(ii) Babake - Kitondo
Posta - Ala (3 x 1) = 3
LIKIPIA – LENOCET 2013
Bainisha aina za vishazi katika sentensi. (alama 2)
Wakilipa deni la mkopo watarejeshewa mali yao.
Wakilipa deni la mkopo - kishazi tegemezi (2 x 1 = 2)
Watarejeshewa mali yao - kishazi huru.
LIKIPIA – LENOCET 2013
Ainisha shamirisho katika sentensi ifuatayo. (alama 2)
Mwalimu alisoma barua aliyoandikiwa mwanafunzi.
Kipozi - barua (1 x 1 = 1)
Kitondo - mwanafunzi (1 x 1 = 1)
NDHIWA 2013
Bainisha aina za shamirisho katika sentensi hii:- (al. 3)
Mwanariadha ameandikiwa cheti kwa wino na mwenyekiti:-
Mwanariadga ___ Shamirisho kitondo
Cheti_____ Shamirisho kipozi
Wino ____ Shamirisho ala / kitumizi 3x 1 3
NDHIWA 2013
Onyesha vishazi katika sentensi:- (al. 2)
Ijapokuwa alifafanua hakuelewa alichomaanisha.
Hakuelewa alichoanisha ____ kishazi huru (alama 1)
Ijapokuwa alitafafanua ____ kishazi tegemezi (alama1)
NYANDO 2013
Tunga sentensi moja na uonyeshe sehemu zifuatazo kwa kupiga mstari (alama3)
a. shamirisho kipozi
b. shamirisho kitondo
c. shamirisho ala
mama alimpikia baba chakula kwa gesi
kitondo kipozi ala (1x3=alama 3)
NYANDO 2013
Onyesha aina za vishazi katika sentensi ifuatayo (alama2)
Mkulima alipoenda shambani, alivuna mazao.
Mkulima alipoenda shambani-tegemezi (1x1=alama1)
alivua mazao - huru (1x1=alama 1)
NANDI YA KATI 2013
Bainisha yambwa katika sentensi ifuatayo. (alama 3)
Mgeni aliandaliwa chakula kitamu na mwenyeji wake kwa sinia
Mgeni – yambwa tendewa
Chakula – yambwa tendwa.
Sinia – yambwa (alama 3)
NANDI KATI 2013
(i) Kishazi ni nini? (alama 1)
(ii) Kwa kutumia mfano mmoja wa sentensi, onyesha aina za vishazi. (alama 2)
(i) Kishazi ni fungu la maneno lililo na kitenzi, huweza kutoa maana kamilifu au lisitoe.
(ii) Mtoto aliyekuwa mgonjwa amepona.
tegemezi huru
NANDI KATI 2013
Onyesha kundi nomino na kundi tenzi katika sentensi ifuatayo. (alama 2)
Mtoto aliyezaliwa jana jioni akilia ametushangaza mno.
KN KT
Mtoto aliyezaliwa jana jioni akilia ametushangaza. (alama 2)
NANDI KASKAZINI 2013
Onyesha vishazi katika sentensi ifuatayo. (alama2)
Uchaguzi uliofanywa nchini Kenya ulikuwa wa amani.
a. Uchaguzi uliofanywa nchini Kenya – kishazi tegemezi.
b. Ulikuwa wa amani – kishazi huru.
(1 x 2 = alama 2)
NANDI KASKAZINI 2013
Bainisha aina za shamirisho katika sentensi: (alama 3)
Shule nzuri ilijengewa wanafunzi kwa matofali.
Shule nzuri ilijengewa wanafunzi kwa matofali.
1 2 3
1) Shamirisho kipozi – shule.
2) Shamirisho kitondo – wanafunzi.
3) Shamirisho ala – matofali. (1 x 3 = alama 3)
NANDI KASKAZINI 2013
Eleza sifa mbili za sentensi ambatano na utoe mfano mmoja. (alama 3)
(i) Huwa na mawazo mawili au zaidi (vitenzi viwili).
(ii) Huwa na kiunganishi.
Mama anasoma kitabu lakini baba analala. (1 x 3 = alama 3)
NANDI KASKAZINI 2013
Eleza maana ya chagizo na utunge sentensi moja kuonyesha maana yake.
(alama 2)
– Chagizo ni kielezi.
- Walienda ufuani mwa bahari au Wanafunzi walisoma kwa makini.
NANDI KUSINI- TINDIRET 2013
Bainisha shamirisho kipozi, kitondo na ala katika sentesi ifuatayo:
Mjakazi aliwapelekea wageni chakula kwa sinia. (alama 3)
Chakula – kipozi (alama 1)
Wageni – kitondo (alama 1)
Sinia – ala / kitumizi (alama 1)
NANDI KUSINI- TINDIRET 2013
Onyesha kishazi huru na kishazi tegemezi katika sentensi ifuatayo.
Tulibeba maji ya kutosha tulipoenda safari Turkana. (alama 2)
Tulibeba maji ya kutosha tulipoenda safari Turkana.
Huru tegemezi (al.1 tegemezi, al. 1 huru)
KIHARU 2013
Eleza maana ya dhana ya chagizo kisha uonyeshe kwa kupigia mstari chagizo katika
sentensi ifuatayo: (alama 2)
Mtoto alitembea asteaste.
(i) Huelezea zaidi kuhusu kitendo (1 x 1) = 1
(ii) Mtoto alitembea asteaste (1 x 1) = 1
SUPA JET 2013
(i) Fafanua maana ya kishazi tegemezi. (al 1)
(ii) Huku ukitoa mifano, eleza sifa mbili za vishazi tegemezi. (al 2)
(i) Ni sehemu ya sentensi kuu ambayo haitoi taarifa iliyokamilika. Taarifa Fulani huhitajika ili pawepo na maana kamili; hajitegemei. (al 1)
(ii) Sifa za vishazi tegemezi
a) Havitoi taarifa kamili mf. Malinda akija
b) Huwa na virejeshi kama O-rejeshi
c) Kishazi tegemezi huweza kuondolewa kwenye sentensi bila ya kupoteza maana kuu.
d) Kishazi tegemezi kiondolewapo kwenye sentensi kuu, hakiwezi kujisimamia.
(zozote 2 x 1)
SUPA JET 2013
Virai vilivyopigiwa mstari ni vya aina gani? (al 2)
(i) Shujaa Nelson Mandela ni mgonjwa.
(ii) Hivi karibuni shule iliyofungwa itafunguliwa.
(i) Kirai – tenzi (al 1)
(ii) Kirai – elezi (al 1)
SUPA JET 2013
Badilisha shamirisho kipozi katika sentensi ifuatayo iwe shamirisho kitondo. (al 2)
Rispa alipigwa na mama.
Rispa alipigiwa na mama. (al 2)
SUPA JET 2013
Tunga sentensi moja yenye chagizo ya idadi. (al 1)
Kitoto huimba daima. (al 1)
LARI 2013
Onyesha kishazi huru na kishazi tegemezi katika sentensi ifuatayo. (alama 2)
Pindi kipenga kilipopulizwa wanafunzi walipiga foleni.
Pindi kipenga kilipopulizwa – tegemezi. (1x2)
wanafunzi walipiga foleni – huru.
LARI 2013
Tambua aina za virai katika sentensi hizi. (alama 3)
i) Ilipandwa yote kando ya mto
ii) Kuimba huko kunaudhi
Ilipandwa yote– kirai kitenzi.
Kando ya—kirai kihusishi (1x3)
Kuimba huko kunaudhi – kirai nomino.
KIRINYAGA 2013
Tunga sentensi moja yenye kirai vumishi chenye muundo wa V + E. (alama 2)
Kivumishi kifuatwe na kielezi,
Mfano, mtoto mzuri sana analia. 2 x 1 = 2
KIRINYAGA 2013
Bainisha kiima na kiarifa katika sentensi ifuatayo:
Mhadhiri huyo alifutwa jana jioni. (alama 2)
Mhadhiri huyu/alifutwa jana jioni
kiima kiarifa 2 x 1 = 2
KIRINYAGA 2013
Tambua kishazi na kipozi katika sentensi hii. (alama 3)
Ijapokuwa ameolewa tutamwandalia karamu leo.
Ijapokuwa ameolewa – Tegemezi
Tutamwandalia karamu leo – huru
Karamu – kipozi 3 x 1 = 3
SUBUKIA 2013
a) Eleza maana ya kishazi. (alama 1)
b) Onyesha vishazi huru na tegemezi katika sentensi hii. (alama 1)
Mpira uliotoboka sana ulitengenezwa haraka
Kifungu cha maneno chenye muundo wa kiima kiarifa
- Kundi nomino + kundi tenzi
- Haswa kinapotokea katika sentensi al 1
- Tungo yenye kiima na kiarifa ambayo imo katika tungo kuu
b) Mpira uliotoboka jana- kishazi tegemezi al ½
Ulitengenezwa haraka- kishazi huru al ½
SUBUKIA 2013
Onyesha shamirisho kipozi, kitondo na ala katika sentensi ifuatayo. (alama 3)
Mwindaji haramu alilimulia mhindi ndovu kwa mkuki
Ndovu- kipozi- al 1
Muhindi- kitondo- al 1
Mkuki- ala- al 1
KASSU 2013
Onyesha chagizo katika tungo hili. (alama 1)
Mwalimu mnene zaidi anamiliki shamba lile kubwa.
chagizo – zaidi
KASSU 2013
Tambua aina ya virai katika sentensi zifuatazo: (alama 2)
(i) Uzembe ni adui wa maendeleo.
(ii) Paka alikuwa amejificha chini ya kitanda.
(i) Adui wa maendeleo – kirai nomino
(ii) Chini ya kitanda – Kirai elezi
(iii) Ni adui wa maendeleo – Kirai tenzi
TESO KUSINI 2012
Ainisha vishazi katika tungo hizi. (ala. 3)
a) Mwalimu anafunza vizuri . (ala 1)
b) Kiti kilichovunjika kilitengenezwa na seremala. (ala. 2)
a) Mwalimu anafunza vizuri .(kishazi Huru( 2
b) Kiti kilichovunjika (kishazi tegemezi) 1
c) Kiti kilitengenezwa na seremala ( Kishazi Huru) 1 (2 x2 = 4)
TESO KUSINI 2012
Onyesha aina za shamirisho katika ifuatayo . (ala. 3)
Mama alimakatia mgeni muwa kwa panga.\
Mgeni : Shamirisho kitondo
Muwa :- Shamirisho kipozi
Panga : Shamirisho ala / kitumiza ( 3 x 1 = 3)
TESO KUSINI 2012
Pigia mstari kirai kihusishi katika sentensi ifuatayo. (ala.1)
Bakari alikuwa miongoni mwa wanahewa.
Miongoni mwa wanahewa ( kirai kihusishi) (1 x 1 = 1)
ELDORET MAGHARIBI 2012
Bainisha vishazi katika sentensi ifuatayo. (alama 2)
Farida anaaminiwa na watu wengi ijapokuwa ni mjanja.
Farida anaaminiwa na watu wengi kishazi huru. (1 x 2 = 2)
Ijapokuwa ni mjanja – kishazi tegemezi.
ELDORET MAGHARIBI 2012
Bainisha shamirisho katika sentensi ifuatayo. (alama 3)
Nilimwandikia mwanangu barua kwa kalamu.
Kitondo - mwanangu
Kipozi - barua
Ala (kitumizi) - kalamu
ELDORET MASHARIKI 2012
Bainisha aina za shamirisho katika sentensi ifuatayo. (alama 3)
Ali alimletea Yohana chai kwa chupa.
SH. Kipozi - chai
SH. Kitondo – Yohana
SH. Ala – chupa (3 x 1 = al. 3)
ELDORET MASHARIKI 2012
Bainisha vishazi katika sentensi ifuatayo. (alama 2)
Kisima ambacho kimejaa maji kitajengwa.
Kisima kitajengwa – kishazi huru.
Kisima ambacho kimejaa maji – kishazi tegemezi. (ala. 2)
KWANZA 2012
Tambua shamirisho na chagizo katika sentensi hii. (Alama 2)
Alipiga teke mpira ukaruka juu juu zaidi.
Shamirisho-mpira
Chagizo-juu juu/zaidi 1x2=2
KWANZA 2012
Tambua aina za vishazi katika sentensi ifuatayo: (Alama 2)
Mtoto mwenye bidii hufanya vyema.
Aina za vishazi
Mtoto hufanya vyema-kishazi huru
Mwenye bidii-Kishazi tegemezi 1x2=2
OLOITOKITOK 2012
Tambua aina ya vishazi vilivyo katika sentensi ifuatayo. (alama 2)
Mwanafunzi aliyesoma amefuzu mtihani.
Mwanafunzi aliyesoma (Kishazi tegemezi)
Amefuzu mtihani (Kishazi huru) 2X1
OLOITOKITOK 2012
Onyesha virai vilivyo katika sentensi hii. (alama 2)
Yule mwanabiashara amepata hasara kubwa.
Yule mwanabiashara (Kirai kiwakilishi)
Amepata hasara kubwa(Kirai kitenzi)
Hasara kubwa(kirai nomino) (2X1) = 2 (Zozote 2)
KIPKELION 2012
Tambua aina za sentensi zifuatazo (alama 2)
i) Kondoo aliyekata kamba ni wa mkulima yule.
ii) Alikuja jioni lakini hakunipata.
Aina za sentensi
i) Kondoo aliyekata kamba ni wa mkulima yule - Changamano. (al. 1)
ii) Alikuja jioni lakini hakunipata – ambatano (al. 1)
KIPKELION 2012
Onyesha kirai katika sentensi ifuatayo na ueleze ni cha aina gani. (alama 2)
Watoto wa kike hudunishwa katika jamii nyingi.
Kirai: Kuonyesha na kueleza.
- Watoto wa kike hudunishwa katika jamii nyingi.
- Watoto wa kike - KN (N+ V + N)
(1) (1)
KIPKELION 2012
Tambua yambwa katika sentensi ifuatayo. (alama 3)
Wazazi wanawalipia karo watoto kwa hundi.
Yambwa
- Wazazi wanawalipia karo watoto kwa hundi.
- Kipozi → karo (al. 1)
- Kitondo / kitendewa → watoto (al. 1)
- ala – kwa hundi (al. 1)
KISUMU KASKAZINI 2012
Kwa kutoa mfano katika sentensi, onyesha angalau miundo miwili ya sentensi sahihi.(alama 2)
- Sahili
- Changamano
- Ambatano (al. 2)
KEIYO 2012
Pigia mistari virai katika sentensi zifuatazo na utaje ni vya aina gani? (alama 4)
i) Mboga zilipandwa kando ya mto.
ii) Wanafunzi wote wazembe wataadhibiwa.
Virai
i) Mboga zilipandwa kando ya mto
ii) Wanafunzi wote wazembe wataadhibiwa.
Mboga – kirai nomino
Kando ya mto – kirai kihusishi
Wote wazembe – kirai kivumishi
Wanafunzi – kirai nomino (al. 4)
Al. 2 kutaja, al. 2 kueleza
KEIYO 2012
Tabulisha aina za shamirisho katika sentensi ifuatayo. (alama 2)
Kimtai alimsomea Kipruto barua.
Bana – shamirio kipozi (al. 1)
Kipruto – shamirisho kitondo (al. 1)
KISUMU MASHARIKI NA KASKAZINI 2012
Onyesha chagizo katika sentensi ifuatayo: (alama 1)
Watu wanne walipeperushwa juu kwa juu na upepo mkali.
Chagizo : juu kwa juu na upepo mkali (al.1)
KISUMU MASHARIKI NA KASKAZINI 2012
Tumia sentensi moja moja kubainisha tofauti kati ya sentensi sahili na sentensi ambatano (alama 2)
Sahili : sentensi yoyote sahihi yenye kitenzi kikuu kimoja/wazo moja kuu. (al.1)
Ambatano: sentensi sahili mbili zilizounganishwa (al.1)
KISUMU MASHARIKI NA KASKAZINI 2012
Taja aina ya yambwa iliyopigiwa mstari katika sentensi uliyopewa: (alama 1)
mpishi amempikia mgeni wali vizuri.
Mgeni – yambwa tendewa (al.1)
KERICHO 2012
Onyesha kishazi huru na kishazi tegemezi katika sentensi hii (al.2)
Mvua iliyonyesha jana ilisababisha madhara makubwa.
Iliyonyesha jana – kishazi tegemezi
Iliyosababisha madhara makubwa – kishazi huru. (2x1=2)
KERICHO 2012
Tambua yambwa tenda na yambwa tendewa katika sentesi ifuatayo.
Maria alimnywesha mtoto maziwa jana asubuhi. (al.2)
Yamwa tenda – maziwa
Yambwa tendewa – mtoto ( ½ x4=2)
KISII KUSINI 2012
Onyesha virai katika sentensi ifuatayo na ueleze ni vya aina gani? (ala 2)
Anapenda kusomka, gazeti lenye masuala ya kijamii.
Anapenda kusoma — Kirai tenzi. Gazeti lenye masuala ya kijamii — Kirai nomino.
(Jibu)
KISII KUSINI 2012
Onyesha kishazi huru na kishazi tegemezi katika sentensi ifuatayo (ala 2)
Mwanasiasa shupavu aliyewachochea wananchi amekamatwa.
Mwanasiasa shupavu amekamatwa-kishazi huru.
Aliyechochea wananchi- kishazi tegemezi. (1×2)
KISII KUSINI 2012
Bainisha aina za shamirisho katika tungo hili. (ala 3)
Mgeni aliandaliwa chakula kitamu na mwenyeji wake kwa sinia
Mgeni — shamirisho kitondo.
Chakula kitamu — kipozi
Kwa sinia - shamirisho ala 3×1= 4
BURETI 2012
Onyesha kishazi huru na tegemezi katika sentensi hii
Ijapokuwa kulikuwa na baridi kali niliondoka kwenda sokoni. (ala.2)
Ijapokuwa kulikuwa na baridi kali- kishazi tegemezi.
Niliondoka kwenda sokoni - kishazi huru
KISUMU KASKAZINI 2012
Kwa kutolea mfano, onyesha miundo miwili tofauti ya kirai nomino. (alama 2)
- Nomino na kivumishi - Mtoto mzuri anakula
- Kiwakilishi na kivumishi – Wewe pekee
- Kitenzi / jina na kivumishi – kusoma kwake kunapendeza.
- Kivumishi na nomino – Yule mkulima ni hodari.
KISUMU KASKAZINI 2012
Onyesha shamirisho kipozi na kitondo katika sentensi zifuatazo. (alama 2)
i) Shule nzuri imefunguliwa mayatima.
ii) Wanafunzi wamenunuliwa matunda na mwalimu wao. (alama 2)
i) Shule nzuri imefunguliwa mayatima.
- Shule – Kipozi
- Mayatima - kitondo
ii) Wanafunzi wamenunuliwa matunda na mwalimu wao. (alama 2)
- Wanafunzi – kitondo
- Matunda – kipozi
BORABU MASABA 2012
Mama alisema kuwa atamlimia afurahi ndipo amlipe vizuri. (Tambua sentensi sahihi zilizoko
katika sentensi hii) (Alama 2)
i) Mama alisema.
ii) Mama atamlimia.
iii) Atafurahi(Yeye).
iv) Atamlipa vizuri.
4x ½ =Alama 2
BUTERE 2012
Tambua vishazi katika sentensi ifuatayo (alama 2)
Mwanafunzi aliyesoma kwa bidii alipita mtihani
Mwanafunzi aliyesoma kwa bidii –kishazi tegemezi
Alipita mtihani – kishazi huru
Kutambulisha ½ al
Kuainisha ½ al jumla alama 2
Ama
Mwanafunzi alipita mtihani
( Kishazi huru)
- aliyesoma kwa bidii
( kishazi tagesi)
BUTERE 2012
Tambua aina ya shamirisho katika sentensi ifuatayo (alama 2)
Mama alimpikia chakula
yeye(m) kitondo (a 1)
Chakula kipozi (al 1)
BUTERE 2012
Tambua kirai kihusishi katika sentensi ifuatayo (alama 1)
Tulimkuta akiwa katika uchungu mwingi
Katika uchungu mwingi
BORABU MASABA 2012
Tunga sentensi yenye :
i) Chagizo ya mahali
ii) Kiunganishi wala (Alama 2)
i) Atumie vielezi/zaidi vinavyofuatana k.m Mjini Mombasa,
ii) M.f Halii wala kucheka
KCSE 2012
Bainisha kiima na chagizo katika sentensi ifuatayo:
Watahiniwa hao walisoma maswali yote kwa makini (alama 2)
Kiima-watahiniwa hao
Chagizo-kwa makini 2x1=2
KCSE 2012
Bainisha aina za virai vilivyopigiwa mstari :
Ubaguzi wa kijinsia umekashifiwa na viongoziwenye misimamo thabiti mno. (alama 2)
-Wa kijinsia-kirai kihisishi
- uongozi wenye msimamo- kirai nomino
- thabiti mno- kirai kivumishi 3x1=3
KCSE 2012
Unda sentensi yenye muundo ufuato: KN(N)+KT(T+E)+U+KN(N)+KT(T+E) (alama 2)
Baba anatembea haraka ilhali musa anatembea polepole.
Hemedi huandika vyema alkini zuhura huandika vibaya 4x1/2=2
KCSE 2012
Huku ukitoa mfano,eleza maana ya sentensi changamano . (alama2)
Ni sentensi yenye kishazi huru na kingine tegemezi.
Iliyo na vishazi viwili tegemezi.
mf.angalisoma kwa bidii angalipita mtihani.
TRANS-NZOIA 2012
Bainisha yambwa tendwa na yambwa tendewa katika sentensi hii.(Alama 2)
Mbunge wa Mtondo Kaskazini atawajengea wanakijiji josho kisha aghurie mjini.
- Yambwa tendwa-josho
- Yambwa tendewa-wanakijiji 2x1=Alama 2
TRANS-NZOIA 2012
Bainisha kirai nomino na kirai kivumishi katika sentensi hizi. (Alama 2)
i) Nguo aliyonunua mzazi ni mpya.
ii) Kondoo mwenye manyoya mengi hupendeza.
i) Kirai nomino
Nguo aliyonunua mzazi Alama1
ii) Kirai kivumishi
Mwenye manyoya mengi. Alama 1
BUSIA 2012
Ainisha shamirisho na chagizo katika sentensi (ala. 2)
Wachimba migodi wanafanya kazi haraka ipasavyo
kazi – shamirisho Haraka – chagizo (1x2=al.2)
NANDI KATI 2012
Onyesha sentensi zifuatazo ni za aina gani. (alama 2)
(i) Aliyetoroka in yule:
(iii) Sisi ndisi wezi ilhali wale ni watundu:
(i) Sentensi changamano
(ii) Sentensi ambatano (2 x 1 = alama 2)
NANDI KATI 2012
Onyesha aina ya kirai kilichopigwa mstari katika sentensi ifuatayo. (alama 1)
Walimu wa kigeni watawasihi leo.
Walimu wa kigeni watawasili leo.
Kirai nomino (alama 1)
BUNGOMA 2012
Virai vilivyopigiwa mstari katika sentensi ni vya aina gani. (alama2)
Mwanafunzi stadi ndiye akayetuzwa.
Mwanafunzi stadi – kirai nomino
Ndiye atakayetuzwa – kirai tenzi (AL 2)
NANDI KATI 2012
Bainisha aina za shamirisho katika sentensi ifuatayo: (alama 3)
Baba alitumiwa pesa na kakangu kwa rununu.
Baba – kitondo
Pesa – kipozi
Rununu – ala / kitumizi (3 x 1 = alama 3)
NAKURU 2012
Bainisha vishazi katika sentensi ifuatayo. (alama 1)
Mkifanya kazi kwa bidii mtafaulu maishani.
Mkifanya kazi kwa bidii - kishazi tegemezi
Mtafaulu maishani – kishazi huru. (alama 1)
BUTULA 2012
Tunga sentensi ukitumia kirai kihusishi. (al.2)
Matumizi ya maneno kama,
- Kosa
- Na
- Katika
- Kwenye
- Maneno haya yafuatayo na nomino au kikundi nomino.
Mfano: Katika shule yao. 1 x 2 = Alama 2
BUTULA 2012
Bainsha matumizi ya yambwa na chagizo katika sentensi (al.2)
Alimtupia kalamu jioni kwa mkono
- Kalamu
- Mkono Alama 2 x 1 = Alama 2
MERU KATI 2012
Bainisha vishazi. (Alama 2)
Mtoto akilishwa vizuri atakuwa na afya njema (alama 2)
Tegemezi – mtoto akilishwa vizuri
Huru – atakuwa na afya njema
MERU KATI 2012
Onyesha Yambwa. Yambiwa, kitumizi na chagizo katika sentensi ifuatayo: (alama 4
Gathari amekatiwa kitamhaa kwa makasi makali sana.
Yambwa – Kitambaa
Yambiwa – Gacheri
Kitumizi –Makasi
Chagizo – sana (4x1=4)
MACHAKOS 2012
Bainisha sentensi sahili zilizo katika sentensi ifuatayo.
Meza yangu ilivunjika matendeguu yaliyoliwa na mchwa. ( alama 2 )
(i) Meza yangu ilivunjika matendeguu. (alama 1 )
(ii) Matendeguu yaliliwa na mchwa. (alama 1 )
YATTA 2012
Bainisha shamirisho tofauti katika sentensi ifuatayo: (alama. 4)
Ali alimnunulia simu mpenzi wake.
SHAMIRISHO; Simu — kipozi
Mpenzi - kitondo (al.4)
YATTA 2012
Onyesha kishazi huru na tegemezi katika sentensi hii. (alama. 2)
Ijapokuwa kulikuwa na baridi kali niliondoka kwenda sokoni.
Ijapokuwa kulikuwa na baridi kali- kishazi tegemezi.
Niliondoka kwenda sokoni — kishazi huru
Kuria mashariki 2012
Tambua aina za sentensi zifuatazo kwa kuzingatia muundo. (alama 2)
(i) Kitabu nilichomnunulia kitamsaidia kupita mtihani.
(ii) Somo la muhtasari na Isimu Jamii husisimua sana.
i) Changamano1
(ii) Sahihi1
KURIA MASHARIKI 2012
Huku ukitoa mifano, eleza miundo yoyote mitatu ya kikundi Tenzi (KT).(alama 3)
(i) Kitenzi pekee – Amebadilika.
(ii) Kitenzi na nomino – Askofu atahudhuria mahafala.
(iii) Kitenzi na kitenzi – Wanapenda kucheza.
(iv) Kitenzi, nomino na kitenzi – Wazazi walipendekeza shule ipanuliwe.
(v) Kitenzi na nomino mbili – Bunge limeirudishia tume katiba.
(vi) Kitenzi na kivumishi – Amekuwa mrefu.
(vii) Kitenzi na kielezi – Mama alipika vizuri.
(viii) Kitenzi, kielezi na kitenzi – itakuwa vyema nje.
KURIA MASHARIKI 2012
Tambua na uainishe kirai katika sentensi hii. (alama 1)
Walimsaidia yatima kwa hali na mali.
Kwa hali na mali – kirai kielezi ( ½ x 2)
Kuria mashariki 2012
Bainisha shamirisho katika sentensi ifuatayo.
Mwita alimtumia babake barua kwa posta. (alama 3)
Babake – Kitondo.
Barua – kipozi
Posta – ala / kifumizi (3 x 1 = 3)
(Akiandika kwa hundi – sufuri)
KITUI KATI 2012
Tambulisha shamirisho kipozi, kitondo na kitenzi katika sentensi uliyopewa.(Alama 3)
Mzee Saidi alimwangushia mwanawe mti jana.
Kipozi – mti 1
Kitondo – mwanawe 1
Kitenzi – alimwangushia 1
KITUI KATI 2012
Tambua na ueleze aina za vishazi katika sentensi uliyopewa. (Alama 2)
Ingawa ni mjanja hataki kutia bidii masomoni.
Ingawa ni mjanja½ – kishazi tegemezi ½
Hataki kutia bidii½ masomoni ½– kishazi huru ½
KILUNGU 2012
Tambua na ueleze aina ya virai: Mwanafunzi mzee alikuwa akisoma. (alama2)
Mwanafunzi mzee – Kirai nomino (alama 2)
Alikuwa akisoma – Kirai kitenzi.
KILUNGU 2012
Onyesha shamirisho kipozi na kitondo katika sentensi ifuatayo. (alama2)
Mwanafunzi aliwakariria wageni shairi kwa ustadi.
Shairi – Kipozi
Wageni – Kitondo (alama 2)
KILUNGU 2012
Bainisha kishazi huru na kishazi tegemezi katika sentensi hii. (alama2)
Nitasafiri kesho jioni ingawa sina nauli.
Nitasafiri kesho njioni – Kishazi huru (alama 2)
Igawa sina nauli – Kishazi tegemezi.
KATHIANI 2012
Onyesha kishazi huru na tegemezi katika sentensi ifuatayo. (alama 2)
Mateka wote waliokamatwa leo watafikishwa mahakamani.
Mateka wote waliokamatwa – kishazi Tegemezi
Watafikishwa mahakamani – Kishazi Huru (alama 2)
KATHIANI 2012
Onyesha shamirisho kipozi na kitondo katika sentensi ifuatayo (alama 2)
Mwalimu alimpa mwanafunzi kitabu.
Kitabu – kipozi
Mwanafunzi – kitondo (alama 2)
KASSU 2012
Onyesha virai nomino na virai elezi katika utungo ufuatao. (al 2)
Mtoto mtukutu ameadhibiwa leo vikali sana.
Mtoto mtukutu – kirai nomino
Leo vikali sana – kirai kielezi (al 2)
KASSU 2012
Onyesha chagizo katika sentensi ifuatayo. (al 1)
Musyimi alishinda mara tatu leo asubuhi.
Mara tatu leo asubuhi
CH (al 1)
KASSU 2012
Tunga sentensi moja, kisha ubainishe kishazi huru na kishazi tegemezi. (al 2)
Vitabu vilivyonunuliwa leo vimeibiwa.
Vitabu vimeibiwa al 1
Ulivyonunuliwa leo al 1 (al 2)
KASSU 2012
Onyesha yambwa kwa sentensi uliyopewa. (al 2)
Kasavuli alinadikiwa barua na Amina kwa kalamu.
Kasavuli – Yambwa tendewa (al 2)
Barua – Yambwa tendwa
KAKAMEGA KATI 2012
Tambua aina ya vishazi vilivyo katika sentensi ifuatayo. (alama 2)
Mwanafunzi aliyesoma amefuzu mtihani.
Mwanafunzi aliyesoma (Kishazi tegemezi)
Amefuzu mtihani (Kishazi huru) 2X1
KAKAMEGA KATI 2012
Onyesha virai vilivyo katika sentensi hii. (alama 2)
Yule mwanabiashara amepata hasara kubwa.
Yule mwanabiashara (Kirai kiwakilishi)
Amepata hasara kubwa (Kirai kitenzi)
Hasara kubwa (kirai nomino)(2X1) = 2(Zozote 2)
EMBU 2012
Tunga sentensi changamano kutokana na sentensisahihi zifuatazo.
Jumaamelala /Juma angekwenda shule jana / Juma alisema
BARINGO 2012
Bainisha kiima na yambwa tendewa katika sentensi hii.
Zubeda alitungiwa wimbo mtamu na Hemedi. (alama 2)
Hemedi – Kiima
Zudeda – Yambwa tendewa/kitondo (2 X 1 = 2)
MSURURU WA UTABIRI 2012
Tambua kishazi tegemezi katika kirai nomino ulichopewa. (alama 2)
Wanafunzi waliofanya mtihani wao mwaka jana walifika shuleni leo.
Waliofanya mtihani wao mwaka jana 1 x 2 = 2
MSURURU WA UTABIRI 2012
Tenganisha kitenzi ulichopewa ili kuonyesha kirejeshi na shamirisho yambwa.(alama 2)
Wanaokuletea
a) Wa – na – o – ku – let – e – a
O – Kirejeshi1
Ku – shamirisho yambwa1
Makosa
Ondoa H = 6 x ½ = 3
S = isizidi nusu ya tuzo kwa kila kitengo cha swali
Kwa mfano, swali la kwanza: (a) limetengewa alama 1, kosa la sarufi (s) hadi nusu ya 1 = ½
BARINGO 2011
Fafanua tofauti kati ya kirai na kishazi. (alama 2)
Kirai hakina uhusiano wa kiima – kiarifu ilhali kishazi kina uhusiano wa kiima kiarifu
(sharti kiwe na kiaritu/kitenzi). (Maelezo kamili – dama 2)
BUSIA 2011
Ainisha shamirisho na chagizo katika sentensi (ala. 2)
Wachimba migodi wanafanya kazi haraka ipasavyo
kazi – shamirisho
Haraka – chagizo (1x2=al.2)
KAKAMEGA MASHARIKI 2011
Tambua aina za sentensi zifuatazo. (al.2)
(i) Kondoo aliyekata kamba ni wa mkulima yule.
(ii) Alikuja jioni lakini hakunipata.
i) Kondoo aliyekata kamba ni wa mkukima yule – Changamano. (alam 1)
ii) Alikuja jioni lakini hakunipata – ambatano (alama 1)\
KAKAMEGA MASHARIKI 2011
Tambua yambwa katika sentensi ifuatayo: (al. 3)
Wazazi wanawalipia karo watoto kwa hundi.
Yambwa
Wazazi wanawalipia karo watoto kwa hundi.
- Kipozi karo (alama 1)
- Kitendo/Kitendea watoto (alama 1)
- ala – kwa hundi (alama 1)
KAKAMEGA MASHARIKI 2011
Onyesha kirai katika sentensi ifuatayo na ueleze ni cha aina gani. (al.2)
Watoto wa kike hudunishwa katika jamii nyingi
Kirai: Kuonyesha na kucheza.
Watoto wa kike hudunishwa katika jamii nyingi.
Watoto wa kike – KN (N+ V + N)
(1) (1)
KAKAMEGA KATI 2011
Onyesha aina za shamirisho katika sentensi ifuatayo: (ALAMA 2)
Seremala alimtengenezea baba kiti kizuri.
Baba – shamirisho kitondo
Kiti – shamirisho kipozi
KISUMU MAGHARIBI 2011
Onyesha aina mablimbali za shamirisho katika sentensi hii. (ala. 3)
Mama aliwa fungulia wageni malngo kwa ufunguo.
(i) Wageni – kitondo
Mlango – kipozi
Kwa ufunguo – ala/kitumizi (al. 3)
KISUMU MAGHARIBI 2011
Bainisha aina ya vishazi katika sentensi ifuatayo. (ala. 2)
Tarakilishi hurahisihsa kazi tena hufanya kazi haraka.
Tarakilishi hurahisisha kazi – huru.
Hufanya kazi haraka – huru (al.2)
NDHIWA 2011
Bainisha aina za virai kwenye sentensi ifuatayo (Alama 1)
Leo asubuhi nilichelewa kuja kazini
Leo asubuhi – kirai kielezi Alama 1
